Chim bổi là chim đã trưởng thành, là chim già đã sống lâu năm trong rừng, đã quen với cuộc sống tự do, và rất nhát người. Có nhiều con chim bổi nhát đến độ vừa gỡ ra khỏi bẫy rập nó đã chết khiếp ngay trên tay!
Người ta bắt chim bổi bằng lục. Bắt chim này được quanh năm (trừ mùa chúng thay lông bắt được ít) vì chúng rất háu đá. Hễ gặp chim mồi hót lên là Chích Chòe Lửa rừng trong thung đã có mặt sau đó.
Lục đánh bắt Chích Chòe Lửa cũng như lục đánh bắt chim Chích Chòe Than, có điều phải làm rộng hơn một chút, vì tránh cho lông đuôi dài khỏi bị gãy.
Khi bẫy được hay mua chim bổi, nên lựa chọn những con bọng đen (mép và khoag miệng đen thui) tức là những chim đang còn “lửa rừng” mà nuôi. Vì chim này dạn hơn chim bổi họng trắng (hết lửa, chim suy), nuôi dễ sống và mau thuộc.
Gặp con còn căng lửa rừng, đem về nhốt lồng độ vài ba ngày nó đã chịu hót. Nếu nuôi dưỡng đúng phương pháp độ sung của chim sẽ kéo dài thêm nhiều tháng nữa. Và đến chừng đó thì nó đã thích ứng được với môi trường sống mới rồi!
Nếu nuôi chim hết lửa (họng trắng) nuôi dễ chết mà có sống được cũng lâu thuận thuộc.
Nuôi chim bổi người nuôi chỉ ngại hai điều:
– Nuôi cách nào cho chim sống được.
– Thuần dưỡng cho chim mau trở thành chim thuộc.
Hai công việc này thực hiện rất khó khăn. Nhưng, nếu thực hiện được thì đó là điều mừng vì ta đã có con chim quí. Chim bổi tất nhiên là có giọng rừng. Giọng nó hay hơn giọng chim con nhiều, dù là chim con nuôi được vài mùa. Khi chim bổi đã chịu đứng lồng mà hót, tập dượt thêm, giọng nó sẽ hay hơn gấp bội. Chính vì vậy nhiều người thích nuôi chim nhưng vẫn không thể không nuôi chim bổi. Nhất là ai cũng biết chim bổi Chích Chòe Lửa nuôi mau dạn hơn, và dễ nuôi hơn Chích Chòe Than bổi nhiều lần.
– Nuôi cho chim sống: Chim bổi nào mà nhốt vô lồng chịu ăn mồi là chim đó nuôi sống được. Thường thì những con còn lửa rừng như đề cập ở đoạn trên đều chịu ăn mồi trong môi trường sống chật hẹp cả. Những chim bổi không chịu ăn mồi, chỉ đứng ở dưới bố lồng (không dám đậu trên cầu) là những chim quá nhát. Chúng biết mồi để trước mặt nhưng không dám lại ăn uống nên sức khỏe suy kiệt dần mà chết. Chim chỉ cần nhịn khát một ngày, nhịn đói hai ngày là đủ kiệt sức rồi.
Muốn cho chim ăn mồi thì phải tìm loại mồi thích khẩu với nó để kích thích cơn thèm:
– Mấy hôm đầu cho ăn trứng kiến.
– Mấy hôm kế tiếp, trộn ít bột đậu phộng trộn trứng vào trứng kiến để chim tập ăn quen dần thức ăn bột. Thức ăn bột là thức ăn lạ đối với các loại chim rừng.
– Những ngày tiếp theo chim sẽ biết ăn bột, và lúc đó bớt dần trứng kiên và sâu tươi (chỉ cho ăn với lượng vừa phải).
Trong trường hợp không có trứng kiến thì thế vào cào cào non. Nuôi Chích Chòe Lửa nên chọn cào tào nhỏ con, thứ cào cào lớn chim nuốt không được, nó chỉ ngậm vào mỏ rồi rảy qua rảy lại, kết cuộc là văng tuốt ra khỏi lồng khiến chim bị đói.
Tóm lại, nuôi chim bổi, bước đầu là phải dụ cho con chim ăn đúng loại mồi mà nó thích. Nếu chim chịu ăn là nó sống được.
– Thuần dưỡng chim bổi: Chim bổi là chim quen sống tự đo giữa trời cao đất rộng, nay bị nhốt vào chiếc lồng tù túng chật hẹp, lại phải sống gần người nên chúng không tránh được sự lo âu sợ hãi. Chính vì vậy, nuôi chim bổi phải có phương pháp riêng:
– Phủ kín áo lồng trong suốt tuần lễ đầu. Những ngày sau đó, hé áo lồng rộng ra từ từ để cho chim tập quen dần với quang cảnh chung quanh.
– Treo lồng vào nơi thật yên tĩnh, khỏng có tiếng người cười nói ồn ào quá mức, tránh tiếng động cơ nổ ầm ĩ, tránh chó mèo lui tới làm cho chim sợ…
– Thức ăn nước uống thật đầy đù.
Trong trường hợp chim quá dơ bẩn mới cho tắm sớm, nêu không phải chờ qua tuần đầu cho chim bớt sự hãi mới tắm được. Khi cho chim bổi tắm, ta nên tìm cách lánh mặt để chim bớt sự, và khi sang lồng phái cố gắng làm nhanh gọn để chim khỏi hốt hoảng.
Phải nuôi cách nào cho con chim bổi nhận ra được một điều: chủ nuôi chính là ân nhân của nổ, là kẻ không mang dà tâm hại chết nó, tức là ta đã thành công. Vì con chim thuộc là con chim đã dạn người, đã coi chủ nuôi là bạn của nó.
Cách trình bày này mới nghe qua có vẻ… cường điệu, nhưng sự thật nó là vậy.
Chích Chòe Lửa bổi tuy là con chim ở miệt rừng, sống xa người thường với khoảng cách năm bảy cây số trở lên, thế nhưng nuôi nó mau thuộc hơn Chích Chòe Than bổi. Nếu con Chích Chòe Than bổi nuôi một hai năm mới thuộc (dạn dĩ) thì Chích Chòe Lửa chỉ mất nửa thời gian đó là nhiều. Chính vì lẽ đó nên nhiều nghệ nhân thích nuôi chim bổi hơn là chim con. Chim bổi khi đã thuộc thì hổt căng không thua chim con nuôi lên. Nó cũng ngẩng cao đầu, xệ cánh, giựt đuôi, miệng kêu pặc pặc trông rất oai hùng…
Chích Chòe Lửa bổi (thường được gọi tắt là Lửa bổi) giá bán cao gấp đôi, có khi gấp ba Chích Chòe Than bổi (thường gọi tắt là Than bổi), và nhiều người nuôi Lửa bổi lâu năm kinh nghiệm thấy rằng giống Lửa bổi vùng Tân Uyên (Biên Hòa) hót hay nhất.
Nuôi chim bổi nên chọn những chim có vóc dáng đẹp ít ra phải đúng với ý thích của mình. Thường thì những chim đầu nhỏ, mình thon, đuôi dài, chân cao là chim đẹp.
Khi mua chim bổi nên lựa những chim mạnh, mập, dáng vóc đẹp. Những chim cảnh có dáng khù khờ không phải là chim dạn mà là chim suy, do đã bắt về lâu ngày lại nuôi thiếu thốn nên sức lực suy kiệt. Chim này mua về mười con nuôi khéo lắm cũng sống được phán nửa là may.