Nhiều người chơi Mi chưa biết dùng khoáng chất cho chim và cũng không coi trọng việc đó. Đó là một cách nghĩ rất sai lầm. Bởi vì sự suy giảm thể lực của mỗi con chim theo thời gian là rất chậm nên đại đa số người nuôi chim không biết đó là bệnh. Con chim ở ngoài thiên nhiên ăn thức ăn rất phong phú và tự điều chỉnh thức ăn cho bản thân, khi sống trong điều kiện nuôi nhốt dù ta có chăm chút thế nào cũng không thể so với khi nó sống tự do bên ngoài được nên thường thiếu rất nhiều chất trong khẩu phần thức ăn mà người nuôi chim không biết hoặc không quan tâm.
Từ năm 1817 nhà điểu học Pháp Louis Vieillot đã nhận thấy có một số chim nuôi trong nhà như họa mi, yến hót (yến kanari), sơn ca… sau mấy năm tự nhiên có con rơi xuống chết. Sau đó ông nghiên cứu và biết rằng những con chim nuôi nhốt trong nhà thường bị thiếu một số nguyên tố vi lượng nên sức khỏe dần dần bị suy giảm, đến một lúc nào đó nó bị đột quỵ do suy tim, suy hô hấp, rối loạn thần kinh do thiếu calcium. Sau này tiến sĩ Paul Walton trong hiệp hội bảo vệ chim hoàng gia Scotland đã khẳng định quan điểm của Louis Vieillot là hoàn toàn đúng. Từ đấy người ta mới đặt vấn đề bổ sung nguyên tố vi lượng cho chim cảnh trong điều kiện nuôi nhốt. Mãi đến thập kỷ 70 của thế kỷ XX, Việt Nam ta mới bắt đầu có người chú ý đến vấn đề này, tuy nhiên đại bộ phận người chơi chim ở Việt Nam vẫn chưa biết gì về nó cả. Trong vòng vài ba chục năm gần đây mới có nhiều người biết đến việc này. Đầu tiên là những người nuôi yến hót sinh sản (đúc yến). Khi được bổ sung khoáng chất, yến đẻ đều, yến con ít chết, yến đực chóng căng. Tiếp theo đó là những người chơi họa mi chiến ở Hà Nội. Con họa mi chiến được nuôi đủ khoáng chấtt có thể lực dẻo dai và gan lỳ hơn rất nhiều vì bộ khung xương của nó cứng vững nên không ngại va chạm. Chim hót có khoáng chất sẽ xung mãn thể lực nên luôn hót gọi bạn. Có một điều đáng tiếc là các bạn biết dùng khoáng chất lại coi đó là một độc chiêu bí truyền nên thường giữ kín không phổ biến rộng rãi cho mọi người, mặc dù khoáng của họ mới dạng rất đơn giản.
Vậy khoáng chất cho chim là gì?
Khoáng chất cho chim là một loại bột được chế biến từ một số hợp chất có chứa những nguyên tố hóa học cần thiết cho đời sống sinh lý và cơ thể của loài chim.
Mỗi một loài chim cần có một loại khoáng chất phù hợp với yêu cầu của nó. Có loại rất đơn giản như đối với chim cu gáy chỉ cần cát vàng cộng đất đỏ với một ít Vitamin B1 và bột Cacium là đủ. Có loại rất phức tạp như đối với yến hót Kanari hay Họa mi, chích chòe chẳng hạn. Do ở đây đang nói về Họa mi nên tôi đưa ra công thức chế biến khoáng cho chim họa mi. Trước đây tôi đã đưa ra công thức khoáng chất có 8 thành phần nhưng do yêu cầu của nhiều bạn cần biết đủ 11 thành phần của khoáng chất hiện dang sử dụng nên trong công thức này tôi sẽ giới thiệu đủ 11 thành phần. Tuy nhiên 3 thành phần cuối cùng rất khó kiếm nên bạn nào làm 8 thành phần như công thức cũ cũng rất tốt rồi.
Công thức 11 thành phần như sau:
1- Đất đỏ ba zan 25% (Mình thường dùng loại đất đỏ Tây Nguyên lấy từ Buôn Mê Thuột, rất giầu Oxit sắt III (Fe2O3), Mg, kẽm, Senennium, Brom …rất cần cho cơ thể sống của động vật. Ngoài bắc có đất đỏ Lục Ngạn cũng tốt tuy ko bằng đất Tây Nguyên nhưng dùng tạm được, trong nam có đất đỏ Biên Hòa gần được như đất đỏ Tây Nguyên). Mình thường chuyển đất đỏ ở Tây Nguyên ra Hà Nội theo đường bưu điện hoặc đường hàng không.
2- Bột than củi 20% (Tốt nhất là bột than gỗ ổi, nên tránh than xoan và than lim vì có độc tố. Trong bột than có một lượng muối Kaly rất lớn. Nguyên tố này cùng với Natri trong muối ăn điều chỉnh ổn định thần kinh, gắn kết Calci tạo ra kết cấu mô xương làm cho xương cứng vững)
3- Bột đá hoặc bột mai mực càng tốt 20% (Đây là chất giàu Calci, thành phần chính cấu tạo mô xương)
4- Cát đãi sạch 9% (Dùng cát đen đãi sạch nước bẩn, khi nào thấy nước thật trong thì được, đem phơi khô. Trong cát có hợp chất của nguyên tố Silic và nguyên tố Alominhium cùng với nhiều nguyên tố khác)
5- Đường Glucoza 8% (Mua ở hiệu thuốc tây. Tăng năng lượng cho chim)
6- Calcium loại viên 400đv (Tỷ lệ loại này 3200đv/kg khoáng chiếm khỏang 2%. Mua ở cửa hàng thuốc tân dược)
7- Vitamin B1 5% (mua ở cửa hàng thuốc tây về giã nhỏ ra. B1 có tác dụng ổn định thần kinh, giảm đau và làm tăng cường sự trao đổi chất, tăng cường đào thải các Acid có hại trong cơ thể động vật)
8- NatriClorua 1% (Cái này là muối ăn nhà ai cũng có)
9- Bột long cốt 3 %, là bột xay nhỏ của thực, động vật cổ hóa thạch. Cái này phải liên hệ với những người làm công tác khảo sát địa chất sẽ mua được.
10- Bột bã cao Ban Long 6,7 %. Là bột xay sừng hươu, nai sau khi đã nấu cao Ban Long. Cái này liên hệ với những cơ sở nấu cao Ban Long sẽ mua được.
11- Dung dịch Long Duyên Hương 0,3 %. Đây là chất keo thải từ cơ quan tiêu hóa của cái voi. Người ta vớt lên để làm thuốc, rất đắt. Dùng cồn 90 độ hòa tan rồi phun vào khoáng dưới dạng sương mù.
Chất này làm thuốc tăng giới tinh nam, và sử dụng trong công nghệ chế biến nước hoa. Bạn nào muốn mua phải sang Trung Quốc hoặc gửi người đi Bắc Kinh đến hiệu thuốc Đồng Nhân Đường, phố Vương Phủ Tỉnh, Bắc Kinh sẽ có. Thỉnh thoảng tôi gửi mua ở bên đó hoặc tiện đi du lịch thì mua một ít vì nó đắt lắm.
Tất cả tán nhỏ trộn đều với nhau, phơi thật khô, bảo quản chống ẩm tốt có thể để dùng trong nhiều năm không hỏng. Tỷ lệ trộn khoáng vào cám là 1% nghĩa là cứ 1kg cám trộn vào 10g khoáng. Đối với chim chích chòe, sáo, yểng, khuyên và chào mào… dùng khoáng này cũng rất tốt. Riêng đối với chim yến Kanari đẻ công thức hơi khác một chút. Bạn cũng có thể dùng công thức này cho chim yến Kanari đẻ nhưng tăng thêm 10% mai mực. Với chim thay lông dùng khoáng/cám =1,7 đến 2 %.
“Tất cả chim nuôi nhốt trong lồng, trong chuồng trại đều phải có khoáng chất, thiếu khoáng, chim sẽ gầy còm, sinh sản kém rồi sẽ tàn lụi dần.
Công thức:
Cát…………………………….25phần trămĐất đỏ BiênHòa………..25 phần trămThan chết………………..35 phần trămMuốibọt…………………….01 phần trămMuốihột…………………….01 phần trămĐườngcát………………….01 phần trămVỏhàu……………………….10 phần trămBột cỏ cú………………….. 01 phần trămBột cam thảo……………. 01 phần trăm
Cát sàng sạch rác rếnĐất đỏ đập nhỏ phơi khô rây bộtThan chết tức than đã chụm rồi giã nát rây lấy bột.(Ba thứ trên bỏ vào chảo rang lên để khử trùng)Muối hột đâm nhỏVò hàu nướng lên rồi đâm nhỏ, rây kỹTất cả 09 vị, đem cân theo đúng tỷ lệ của công thức rồi trộn đều nhau, đem cất ăn dần.Một lần trộn có thể ăn cả nămTránh nơi ẩm ướt.”