Với bao người yêu chim đất Hà Thành, những lồng chim khuyên vứt lăn lóc tại phiên chợ phố Hoàng Hoa Thám mỗi độ mùng chín, mười chín, hai chín hàng tháng đôi khi lại chứa bảo vật. Nghề chơi cũng lắm công phu, “cửa ải” đầu tiên của thú chơi là chọn khuyên nghe chừng cũng lắm điều rắm rối.
Dù ai cũng biết trong hàng trăm, thậm chí hàng ngàn con chim “mộc” bẫy từ thiên nhiên có khi chỉ lựa được vài con, nhưng người chơi thực thụ vẫn tự làm khổ mình trong cuộc “đãi cát tìm vàng”, tìm ra con chim có tố chất hơn là bỏ tiền mua sẵn một “đệ nhất” vành khuyên đã được tôi luyện.
Dương Văn Chiến nhà ở ngõ Dân Chủ một tay chơi khuyên lâu năm chia sẻ: “Phải có con mắt “nhà nghề” mới nhận ra những điểm khác biệt của một chú khuyên hay trong trăm vạn chú chim cùng bị nhốt trong lồng. Chim được chọn nhất định phải là chim đực để giọng mạnh mẽ, mang âm hưởng “chiến binh”: âm cao, trong, đanh tiếng. Lông tươi màu, lông yếm, lông cổ phải có màu xanh tươi, sáng. Dáng vóc thon nhỏ khuôn mặt nhìn có góc cạnh, dữ dằn…”
Với nhiều người khác, chọn chim đầu tiên phải loại bỏ những con mắc các dị tật như lộn cầu, ngoái, ngoái ngửa. Những tật xấu này sẽ làm cho người chơi rối mắt, khó chịu. Sau đó đến bước chọn hình dáng: Gồm mặt, mỏ, bóng bộ. Về khuôn mặt, yêu cầu mỏ dưới phải thẳng, mỏng. Đầu phải tròn, gáy dài, rộng tảng. Chọn chim có cổ to, vai to, nở hậu, bản đuôi to. Cuối cùng bàn chân phải khô, quắp, bé và đủ móng…
Chơi chim để luyện trí
Để chọn được chim Vành khuyên hót dân chơi chim thường chọn chim theo bộ (gồm bộ đầu quả táo, bộ đầu xà, bộ lưng quy đầu xà, bộ đuôi chuột nhưng phải ngắn vì khi líu chim thường líu xòe rất đẹp). Cách phân biệt chim già và chim bánh tẻ cũng rất cần thiết vì chim bánh tẻ thường thuần dưỡng dễ, trong khi chim già thường rất lâu công và khó. Nhưng ngược lại chim già có giọng hót hay hơn, có vần có điệu và líu rất dài khoảng từ 15 mỏ trở lên, tối đa lên đến 40 mỏ. Người chơi thường nhìn vào chân chim, con nào có vẩy sừng cứng và nhiều để biết đó là chim già. Nếu có “kỳ duyên”, người chơi còn có thể tìm được một chú khuyên đen, một chú khuyên đột biến gen lốm đốm như bảo vật. Còn một khi hội tụ được những ưu điểm trên là chim đẹp, có sức khoẻ, người chơi chuẩn bị một công đoạn mới luyện đủ ít nhất 365 ngày.
Nghề nuôi chim đòi hỏi sự công phu chính từ yếu tối này, các cao thủ đi trước thường khuyên răn lớp trẻ có khi 365 ngày chăm sóc chim đúng theo một quy chuẩn và chỉ lơi là 1 ngày coi như chú chim đó mất giá trị, trở về con số không như mới được mang từ thiên nhiên về.
Một địa chỉ đem chim đi dãi được ưa thích hiện nay là góc quán hồ Hale giáp với đường Nguyễn Du, Trần Bình Trọng của anh Hùng Hale. Còn những người chơi lâu năm vẫn thích tạt ngang phố cổ ngồi quán anh Hùng “Nguyễn Siêu” và lên sân thượng nhà các tay chơi trên phố Hàng Đồng, Hàng Dầu bắc lồng lên để dõi mắt như dán vào từng cử động của chú chim “bảo bối”
Và những cuộc chơi trứ danh
Tự tin đem chim đi thi là “cửa ải” thứ 2 nhưng vô cùng quan trọng để khẳng định đẳng cấp dân chơi. Hiện tại Hà Nội đang hội tụ 5 CLB chim khuyên mang tên Thăng Long, Bách Thảo, Hale, Gia Lâm, Hà Đông để thường xuyên tổ chức những cuộc thi tiếng hót vành khuyên vào mỗi ban mai cuối tuần.
Cuộc thi không phân biệt đẳng cấp, hội tụ tất cả những chú chim khuyên đã được tôi luyện, miễn là người chơi tự tin đem chim qúy của mình ra phô diễn. Theo anh Hùng “Hale”, thủ lĩnh CLB chim “vành khuyên Hale”, để tìm ra được chú chim hay nhất trong vô vàn những thanh âm, người chơi có một quy ước tính theo tiếng hót. Cứ một hót bằng 5 tiếng líu lo, trong cuộc thi con nào có nhiều hót nhất sẽ dành chiến thắng và cũng là để loại những chú chim chưa được luyện bài bản. Ví như chú chim đó khỏe có thể hót lên một tràng dài hơn chục tiếng nhưng vẫn chỉ tính là một hót mà thôi, vì những chú chim này nếu thi đấu dài hơi sẽ bị loại vì giọng sẽ yếu và lạc tiếng đi…
Luyện chim và thi chim đã từng bước khẳng định một thú chơi. Nhưng với những người chơi lâu năm trên Hà Thành vẫn âm thầm một thú khẳng định một cách chơi mới. Chơi lồng chim. Những chiếc lồng khuyên bình thường vốn đã được trau chuốt tỉ mẩn bằng thứ tre già ngâm nước ao hàng tháng giờ còn có thêm cách chơi mới trang trí thêm cho lồng thêm tinh xả, thêm bắt mắt thành những chiếc lồng son đích thực. Nhiều người đến cuộc thi không chỉ để khoe chim mà còn làm cho “người trong giới” trầm trồ về chiếc lồng “hàng khủng”.
Cách đây khoảng 20 năm trên phố Hàng Dầu, Hàng Đồng từng có 2 cao thủ tiên phong cho cách chơi hình thức này. Vào thời điểm đó giá vàng cũng chỉ dao động vào độ 400 nghìn đồng/chỉ mà dẫy lồng của các cao thủ này theo thời giá đó ước chừng đã vài chục triệu. Dạo ấy, chiếc độc nhất vô nhị thuộc về ông Phúc “Hàng Dầu” làm theo tích Quan Công và thày trò Tôn Ngộ Không lên đến gần chục triệu. Ngày nay, có những dân chơi Hà Thành đang sở hữu những chiếc “lồng khủng” vô giá, được trau chuốt từ ngà voi, đồi mồi nhưng những chiếc lồng gần như đầu tiên, khai sáng cho một cách chơi tài tử đó vẫn là câu chuyện đáng nể phục.
Vẫn theo lối hoài cổ, dựa theo các tích trong Tam Quốc, các hình Bát Tiên, bát Mã, phong cảnh, chim hoa chiếc lồng vẫn chưa đi hết tận cùng cuộc chơi khi ngày càng được sáng tạo đưa thêm vào những tiện ích xa hoa cho chú chim. Kéo theo đó là đẳng cấp chim cũng tăng lên. Đựng trong một chiếc lồng son có giá từ vài chục triệu đồng trở lên đương nhiên không phải là chú chimkhuyên có giá vài nghìn đồng mới mua ngoài chợ phiên Hoàng Hoa Thám.
Trong cộng đồng chim khuyên đang lớn mạnh của Hà Thành việc góp một tiếng hót cho đời, góp một sắc hương cho Thăng Long – Hà Nội mãi tỏa sáng tinh hoa dù bằng cách làm nào cũng đều được đáng nể trọng.
Theo chúng tôi