Theo tâm lý chung của giới nghệ nhân nuôi chim Họa Mi hót, khi chọn cho mình một chú chim vừa ý mà nuôi thì ngoài yếu tố giọng hót hay ra, người ta còn chú ý đến dáng vóc bên ngoài và cả điệu bộ của con chim nữa.
Vì rằng, nuôi chim vừa để nghe giọng hót, người ta còn muốn được hưởng cái thú chiêm ngưỡng dáng hình và điệu bộ của con chim quý nữa. Nếu giọng hót cực hay mà hình dáng bên ngoài lại đẹp, con chim đó đã đem lại cho người nuôi một sự sướng thỏa khôn lường. Ngược lại, dù con chim có giọng hót hay mà vóc dáng quá tầm thường thì giá trị của nó bị giảm sút, vì ít ai ưa chuộng.
Nuôi được con chim hợp với ý thích, tình cảm của ta dành cho nó sẽ tăng lên, cho dù tốn kém công của bao nhiêu cũng không hề tiếc.
Thế nhưng, biết như thế là một chuyện, mà thực hiện được điều sở cầu đó của mình hay không lại là một chuyện khác.
Nhiều người khi mua chim gần như không cân cân nhắc, tính toán, vừa cảm thấy hợp ý là mua ngay. Có người còn nhẹ dạ, cả tin vào lời khen của người khác rồi nhắm mắt mua liều…Có thể ý kiến người ta trung thực, nhưng liệu những nhận định của người có phù hợp với ý mình hay không? Và, xin lỗi cũng nên xem qua trình độ hiểu biết cũng như kinh nghiệm của người đó về chim ra sao nữa…
Chính vì chọn một cách tùy hứng như vậy nên nhiều người cả đời cứ “tiền mất tật mang” chịu cảnh “mua vải bán áo” nên thua lỗ mãi! Con chim khi mua vào tốn đến ba bốn trăm ngàn bạc, nhưng khi bán ra phải “trầy vi tróc vảy” mà may lắm cùng thu về được nữa giá là cùng! Đó là chưa nói đến những tốn hao công của vì phải nuôi dưỡng một thời gian …
Xin được phép lạm bàn thêm một chút, đã bước vào nghề nuôi chim thì bất cứ ai cìmg phải chấp nhận sự lỗ lã. Người khôn ngoan, có nhiều kinh nghiệm thì lỗ ít, còn người nông nỗi, nhẹ dạ, làm viẹc tùy hứng thì lỗ nhiều vì con chim nuôi hót đều là chim trống nên đâu có sinh sản mà sinh lợi?
Trong nghề nuôi chim, chuyện “mua vải bán áo” là chuyện gần như ai cũng phải nếm trải. Dù không là con buôn, lắm khi mình cũng phải nghĩ đến chuyện mua bán, đổi chác.
Chẳng hạn, mình có con chim hay mà người khác lại có con chim hay hơn, muốn bán hay đổi, nếu đủ phương tiện đáp ứng thì lẽ nào mình lại làm ngơ? Bán thì tránh sao được cảnh “bán tháo bấn đổ”, mà dù có đổi thì cũng ở thế thua thiệt!
Trong việc mua bán, đổi chác chim với nhau, dù có lời được chút ít tiền thì liệu có bù đủ với những tốn kém cho khoản… cào cào, trứng kiến, sâu tươi… Nghề chơi chim hót rừng thường là vậy. Nhưng, một khi đã chịu chơi, đã bước vào vòng, thì đâu ai lại ngại tốn kém?
Họa Mi là giống chim hót rất đắt tiền. Chim bổi bẫy được từ rừng đem về đã có giá cả trăm ngàn bạc. Còn chim đã nuôi thuộc vài ba mùa trỏ lên, tùy theo xấu tốt mà có giá từ vài trăm đến vài triệu bạc mỗi con. Khổ nỗi đây là giống chim trong nhất thời khó phân biệt được ngay tốt xấu, nhất là đối với người chưa rành về Họa Mi, chưa đủ trình độ chuyên môn để đánh giá nó. Vì vậy, khi chọn chim nuôi ta nên hết sức thận trọng trong việc chọn lựa. Nếu dễ dãi hớ hênh lắm khi phải trả giá đắt vì mua lầm.
Chọn Họa Mi nuôi hót phải căn cứ vào ba tiêu chuẩn mà trong chúng tôi đã đề cập đến, là Giọng hót, Vóc dáng và Điệu bộ.
Nếu đem chim Họa Mi dự thi hót, Ban Giám Khảo cuộc thi cũng dựa trên ba tiêu chuẩn này để chấm điểm, và số điểm của ba tiêu chuẩn đó được chấm bằng nhau;
-Giọng hót: Từ 0 điểm đến 10 điểm.
-Vóc dáng: Cũng từ 0 điểm đến 10 điểm.
-Điệu bộ: Cũng ấn định số điểm như trên.
Do đó, việc chọn lựa một con Họa Mi tốt phải đời hỏi có sự cân nhắc chín chắn, chứ không thể bốc đồng, tùy hứng được.
-Như chọn giọng hót: Đã là chim hót thì đòi hỏi chim phải có giọng hót thật hay. Hay ở đây nghĩa là giọng phải to, lảnh lót, thanh trong. Chim phải siêng hót và hót được nhiều giọng.
Nên lắng nghe chim hót vào buổi sáng, đó là giờ cao điểm của sự hứng khởi và hăng say nên giọng chim xuất thần hơn. Rồi nghe chim “đi chuyện” vào buổi trưa để tìm hiểu chất giọng của nó phong phú ra sao mà định ra mức hay dở.
Phải chọn cho được những chim có tài chuyển đổi giọng, càng luyến lấy nhiều lại càng hay. Và loại ra một bên những chim chỉ biết lập đi lập lại một số câu hót nghèo nàn, y như của con chim học bài, nghe chán ngắt!
Tiện đây chúng tỏi ccũng xin trả lời một số thắc mắc của độc giả là bài hót của chim Họa Mi hót và đá có khác biệt không? Trong đời sống hoang dã không có giọng Họa Mi hót và Họa Mi đá, và tài hót của chúng đều như nhau, có khác là con khôn, con dại, con hót hay con hót dở mà thôi. Nhưng, khi bắt về, người chuyên nuôi mới căn cứ vào hình tướng của chim mà phân biệt con này nuôi đá và con này chỉ để nuôi hót. Cái hình tướng đó, như chúng tôi vừa nói, nó có sự khác nhau. Từ đó, Họa Mi nào có dạng nuôi hót thì người nuôi giúp chim phải huy tài nghề hót lên cao. Còn Họa Mi nào thuộc dạng nuôi đá thì nuôi theo cách đặc biệt, sao cho phát huy tài đá và giảm thiểu tài hót vốn có của nó.
Nói một cách dễ hiểu hơn: Cùng là hai thanh niên, nhưng anh có sức vóc thì cho theo ngành võ, còn anh dáng vẽ thư sinh thì cho theo ngành văn. Sau này tất nhiên, anh theo ngành văn thì giỏi văn, và anh theo ngành võ tất nhiên phải gịỏi võ.
Cũng từ đó cho la thấy, những con Họa Mi đã từng nuôi đá, bây giờ muốn chuyển qua nuôi hót thì cần phải cỏ thời gian để luyện tập thêm thì giọng hót của nó mới hay lên được.
-Như chọn vóc dáng: Dù là nuôi hót, ta cũng nên chọn những con trống Họa Mi có thân hình to khỏe, vì những chim này có nội lực thâm sâu. Và vì là chim hót nên chim phải có dáng vóc đẹp, các bộ phận bên ngoài phải cân đối, hài hòa, và nhất là không bị một tật bệnh nào lộ liễu ra trước tầm nhìn của thiên hạ cả, ngay cả móng chân cũng không được thiếu một cái nào.
Thực tế cho thấy, con Họa Mi dù nổi tiếng hay đến đâu mà bị thương tật, hay tật bẩm sinh như đui một mắt, đuôi vẹo, chân khuỳnh, thậm chí chỉ mất một cái móng không thôi, nó cũng bị sụt giá thê thảm, được chừng một phần mười là cùng! Người ta có mua cũng chỉ là để ngưỡng mộ cái tài hiếm có của nó mà thôi, chứ bán buôn thì…càng thêm lỗ nặng!
Những chim ngũ trường, ngũ đoản là những chim tốt tướng nên chọn nuôi. Những chim đầu dài, mỏ thẳng, mắt xanh lông vàng, ức màu gạch cua, chân cao ráo… là chim tốt, lại có biệt tài.
Nên nhớ vóc dáng một con chim đẹp, tự nó sẽ toát được ra sự thu hút cao độ ở người xem. Mà người đời thì ai ai cũng ái mộ đến vẻ đẹp, dù đó là vẻ đẹp của một con chim. Với bộ lông mượt mà, với vóc dảng thanh tú dễ nhìn…
Với Họa Mi có dáng đẹp, chỉ cần nhìn không thôi, cũng đủ sướng mắt!
-Như chọn điệu bộ: Nhiều người nuôi Họa Mi hót thường cố tình chọn cho được những chim có giọng hót thật hay, hoặc ít ra hợp với ý thích của mình nhưng lại xem thường đến việc chọn vóc dáng, nhất là phần điệu bộ của chim. Thật ra, điệu bộ con chim đã góp phần không nhỏ trong việc tạo dáng đẹp toàn diện cho chim.
Điệu bộ chính là cái nét của con chim. “Cái nết đánh chết cái đẹp” là chuyên thường tình.
Nuôi chim, ai cũng muốn treo lồng trước tầm mắt của mình mà nhìn ngắm. Vì vậy, nên chọn cho bằng được những chim có điệu bộ tốt mà nuôi. Nếu gặp con chim có tật xấu sàng cầu, tắm cóng, hoặc khi đứng như ngồi xổm trên cầu thì càng nhìn càng chán mắt mà thôi.
Các tật xấu đó thường lộ ra trước mắt, không cần nhìn lâu cung thấy được ngay. Tuy vậy với những điệu bộ xấu mà xét ra có thể chữa mẹo được thì đừng nên quan trọng hóa nó, vì chim cũng… vô thập toàn như người. Tìm được con chim có điệu bộ tuyệt hảo không phải là chuyện dễ…
Tóm lại, nuôi chim Họa Mi khó chứ không phải dễ như một số người lầm tưởng. Khó từ khâu chọn lựa cho mình một con chim tốt, vì vậy, người nuôi chim Họa Mi thì đông, nhưng người thật sự nuôi giỏi xét ra cũng chỉ là con số ít.